Những sai lầm của bố mẹ khiến muốn con cao lại hóa lùn - Mistakes made by parents make them want to grow taller

Thai nhi kém dinh dưỡng, trẻ chào đời không được bú mẹ, lớn lên được bổ sung thừa canxi... đều hạn chế phát triển chiều cao của bé.

Bố mẹ luôn muốn con cao lớn khi trưởng thành, tuy nhiên nếu không chú trọng bổ sung dinh dưỡng cho con ngay từ khi còn là bào thai và nuôi dưỡng đúng cách thì trẻ sẽ khó phát triển chiều cao. Dưới đây là những sai lầm của bố mẹ khiến hạn chế phát triển chiều cao của trẻ. 

Quan niệm gene di truyền là tất cả

Theo các nghiên cứu trên thế giới, chiều cao lúc trưởng thành là kết quả của sự kết hợp của nhiều yếu tố chính: gene di truyền, giới tính, chế độ dinh dưỡng, sức khỏe, hoạt động thể chất, giấc ngủ. Trong đó, chiều cao của trẻ chỉ khoảng 25% phụ thuộc yếu tố gene.

Trẻ mang gene thấp nhưng được tạo mọi điều kiện phát triển thì sẽ phát huy được tối đa khả năng bộ gene của trẻ đó. Có thể cha mẹ, ông bà có gene chiều cao bình thường nhưng do điều kiện sống trước đây thiếu thốn nên chưa bộc lộ được bộ gene này, khi thế hệ con cháu được nuôi dưỡng tốt sẽ cải thiện tốt hơn chiều cao.

Tương tự như vậy nếu trẻ có gene cao mà không có các điều kiện chăm sóc kể trên thì cũng sẽ không phát huy được ưu điểm bộ gene và trẻ vẫn có khả năng thấp dưới trung bình.

Không tạo điều kiện cho bào thai phát triển tốt

Nhiều gia đình chưa có ý thức chăm sóc bà mẹ mang thai như chế độ ăn, nghỉ ngơi, sinh hoạt. Với những bà mẹ nghén nhiều kém ăn lên cân không đạt 12 kg trong 9 tháng mang thai, cần được bổ sung sữa và uống bổ sung đủ các vitamin và khoáng chất cần thiết như vitamin B, C, canxi, sắt, kẽm, vitamin A (liều thấp dưới 5.000 UI một ngày).

Không đảm bảo đủ sữa mẹ cho con trong 6 tháng đầu đời

Nhiều bà mẹ do quảng cáo thổi phồng hiệu quả của sữa công thức mà có suy nghĩ coi trọng sữa công thức. Trong khi đó sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng thích hợp nhất cho trẻ phát triển tốt.

Mẹ ăn uống kiêng khem nhiều gây thiếu chất cũng dẫn đến không đủ sữa cho con bú. Bà mẹ cho con bú cần uống thêm sữa tối thiểu 400 ml một ngày và ăn đủ chất (thịt các loại, trứng, tôm, cua, cá, rau quả) chỉ kiêng những loại gia vị chua cay, tỏi và những thực phẩm lên men có thể gây rối loạn tiêu hóa. Bà mẹ cũng cần được gia đình hỗ trợ để được ngủ đủ, tinh thần thoải mái mới có nhiều sữa.

Chế độ ăn dặm chưa hợp lý về số lượng và chất lượng

Điều này khiến trẻ không đủ năng lượng để phát triển và đặc biệt bị thiếu hụt các vi chất quan trọng cho phát triển chiều cao là vitamin A, D, canxi, sắt và kẽm. Có trường hợp cho trẻ ăn dặm quá sớm, khi mới 2-3 tháng. Trường hợp đặc biệt trẻ không dung nạp sữa tốt và bị suy dinh dưỡng có thể ăn sớm hơn nhưng cũng phải tròn 4 tháng. Ăn dặm quá sớm khi cơ thể trẻ không đủ men tiêu hóa có thể khiến trẻ hay bị rối loạn tiêu hóa kéo dài và suy dinh dưỡng nặng. 

Ngược lại, ăn dặm quá muộn gây thiếu năng lượng và vi chất cần cho sự phát triển bình thường của trẻ vì giai đoạn này sữa mẹ không cung cấp đủ.

Bên cạnh đó cũng cần lưu ý nước hầm xương không có giá trị dinh dưỡng, không có canxi hay đạm vì thế nếu chỉ sử dụng nước hầm xương và bột, không cho ăn thêm thịt, trứng, tôm cá sẽ khiến trẻ bị thiếu chất. Thay vào đó xay nghiền nhỏ cả thịt, cá, hoặc đánh trứng tra vào quấy bột hòa lẫn nước để trẻ có thể ăn cả nước lẫn cái mới lấy đủ dinh dưỡng.

Nếu trẻ ăn rất ít hoặc bỏ bữa thì cần tăng cường số bữa ăn. Lưu ý, không cho hoặc cho quá ít dầu mỡ vào bát bột, cháo của trẻ gây thiếu năng lượng khẩu phần cho trẻ. Mỗi bữa ăn của trẻ mới ăn dặm đã khuyến nghị 2,5-5 ml dầu mỡ, trẻ gần một tuổi phải tăng lượng dầu mỡ 10-15 ml mỗi bữa. Thiếu thành phần này trẻ sẽ không hấp thu được vitamin D, A là những yếu tố rất cần cho phát triển chiều cao.

Quan niệm cho rằng không cho trẻ ăn cá tôm, cua vì sợ con tiêu chảy cũng không đúng. Điều này khiến chế độ ăn của trẻ thiếu hẳn nguồn cung cấp canxi và các yếu tố vi lượng cần cho chiều cao. Khi trẻ ho, tiêu chảy vẫn ăn được bình thường; chỉ trong những trường hợp dị ứng cá tôm cua ở một số cơ địa dị ứng đồ tanh (tỷ lệ rất thấp) thì mới cần kiêng.

Cha mẹ cũng cần lưu ý không cho trẻ uống các nước giải khát công nghiệp có quá nhiều đường (làm hỏng răng) và có giá trị dinh dưỡng thấp và dễ gây các bệnh rối loạn chuyển hóa sau này, một số loại nước có chất kích thích cocain còn gây ức chế hấp thu canxi rất ảnh hưởng chiều cao.

Tránh bổ sung quá nhiều canxi cho bé

Nhiều gia đình quan tâm đến chiều cao của con chỉ nghĩ đơn giản là cần bổ sung nhiều canxi thậm chí ở dạng thuốc. Tại Viện Dinh dưỡng, các bác sĩ đã gặp những bé được bổ sung vitamin D liều cao (2.000-3.000 UI hàng ngày) dù trẻ không bị thiếu vitamin D và bổ sung canxi 500-1000 mg hàng ngày dù trẻ không thiếu canxi. Hậu quả là ngộ độc vitamin D, canxi (nồng độ các chất này trong máu cao hơn bình thường), có các dấu hiệu nhiễm độc thần kinh, rối loạn tiêu hóa, lắng đọng sỏi thận…

Khi phát hiện bé có một số biểu hiện như táo bón, mệt mỏi, buồn nôn, biếng ăn hoặc đau xương, đau cơ, đi tiểu nhiều, các mẹ nên đưa con đi kiểm tra xem lượng canxi huyết của bé có quá cao hay không để có cách điều chỉnh kịp thời. Theo các chuyên gia dinh dưỡng, nếu cơ thể thừa canxi, trẻ có thể bị lùn.

Để trẻ bị nhiễm khuẩn (đường hô hấp, tiêu hóa) tái phát nhiều lần (1-2 tháng một lần)

Các nghiên cứu cho thấy đây là nguyên nhân hàng đầu của hạn chế phát triển chiều cao, do trẻ thường biếng ăn, dùng nhiều kháng sinh ảnh hưởng đến phát triển sụn xương…

Không tạo điều kiện cho trẻ vận động và chơi thể thao

Lúc bé gia đình bế ẵm trẻ quá nhiều, khi trẻ lớn thì chơi máy tính nhiều quá nên không có lối sống năng động; không thúc đẩy quá trình trao đổi chất và chuyển hóa, giúp cơ thể phát triển tốt được.

Vì thế, cần tăng cường vận động: khuyến khích trẻ tham gia làm việc nhà, chơi các môn thể thao ưa thích (nhất là những môn có động tác kéo giãn như bóng rổ, xà đơn, bơi... hay chạy, nhảy tại chỗ, xe đạp…) hàng ngày 20-60 phút tùy thể trạng của trẻ. Việc này giúp tăng tiết dịch ổ khớp dẫn đến tăng hormone tăng trưởng tốt.

Trẻ ngủ quá muộn

Giấc ngủ sâu sẽ giúp cơ thể tiết kiệm năng lượng. Đặc biệt trong giấc ngủ đêm tuyến yên tiết ra hormone tăng trưởng GH, hormone này sẽ kích thích sự tăng trưởng của trẻ. Thực tế các trẻ ở thành phố thường ngủ rất khuya do mải chơi hoặc lo học nhiều quá dẫn đến bị ảnh hưởng chiều cao. 

Cần cho trẻ ngủ sớm trước 10h tối và giờ ngủ đều đặn tránh thất thường.

Bác sĩ Phan Bích Nga
Viện Dinh dưỡng